Bovenstaand artikel werd juni 2018 gepubliceerd in Inn & Outs
Geriatrie: mijn geloofsbrieven
Ouderen worden langzaam kwetsbaar. Is ouder worden een ziekte die te genezen is, of is het een natuurlijk proces waarbij je je moet neerleggen? Dit uitgangspunt van hoe de geriater aankijkt tegen veroudering bepaalt ook in hoge mate wat hij of zij ziet
als goede zorg voor de kwetsbare oudere. Ik geef hier beknopt mijn geloofsbrieven weer voor onze werkwijze in de klinische praktijk.
HOE DE KWETSBARE OUDERE ERUIT ZIET
De reservefuncties van hart en bloedvaten,
gewrichten, alvleesklier, gezichtsvermogen, brein, longen en gehoor nemen met de jaren af, elk in eigen tempo. Het maximale prestatievermogen van het gehele lichaam vermindert. Uiteindelijk gaat het oude lichaam ook bij gewone dagelijkse levensverrichtingen
last krijgen van beperkingen. De oudere persoon heeft in Nederland het meeste last van hartziekten, arthrose, diabetes mellitus, oogziekten, dementie, obstructieve longziekten en doofheid.
Het ouder wordende lichaam raakt vroeg of laat in een fase
met meerdere gebreken of ziekten tegelijk. Juist de gevolgen van minder goede onderlinge samenwerking tussen organen en het verminderd reservevermogen per orgaan zijn groot en specifiek voor de oudere patiënt en daarbij ook nog eens individueel verschillend.
Dat maakt dat geriatrische expertise leidt tot meerwaarde in diagnostiek en behandeling.
Koorts heeft bijvoorbeeld bijgevolgen voor het functioneren van het brein; stemming beïnvloedt de hartfunctie en deze heeft weer gevolgen voor de nierfunctie.
Kortom, de oudere wordt steeds kwetsbaarder voor schadelijke invloeden van buiten. Slaappillen of een griepje vergroten in dat stadium bijvoorbeeld de kans op valpartijen. De kwetsbaarheid kan zelfs zo groot worden dat zelfs normale omgevingsinvloeden risicovol
worden. Voor ouderen die zeer kwetsbaar zijn om te vallen, zijn er altijd wel omgevingsfactoren die aanleiding kunnen geven tot een val, bijvoorbeeld bij de uitvoering van een dubbeltaak, zoals lopen en praten tegelijk, waardoor men de stoelpoot niet meer
weet te ontwijken. Via een langere of kortere periode van langzaam toenemende beperkingen, eventueel gecompliceerd door acute ziektes, neemt de kwetsbaarheid van het oude lichaam steeds verder toe.
WAARDOOR ONTSTAAT VEROUDERING EN KWETSBAARHEID?
Centraal in ons theoretische verouderingsmodel staat dat er met de jaren een toename plaatsvindt van een veelvormige hoeveelheid cellulaire schade, die niet geheel kan worden opgeruimd of kan worden gecompenseerd. Deze toenemende schadelast bezorgt
het oude lijf zowel de chronische ziekten (zoals de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Parkinson, obstructief longlijden, atherosclerose, etc), als het steeds verder veranderende uiterlijk. Chronische of ook wel degeneratief genoemde ziekten en veroudering
zijn twee kanten van dezelfde medaille.
WAT ER VOOR (KWETSBARE) OUDEREN TE DIOEN IS
Preventie van en vertragen van het optreden van schade is de beste manier om veroudering te voorkomen. Goede voeding, zeker niet te veel, en voldoende
lichamelijke en geestelijke inspanning staan daarbij centraal. Hierin adviseren we graag ouderen.
De oudere die al gebreken heeft kunnen we het beste helpen door hem of haar zoveel mogelijk zelf te laten doen. Zelfs wanneer men ziek is, kan een oudere
beter uit het bed blijven, om niet versneld zijn spiermassa te verliezen. “Use it, or lose it”, heet dit basisprincipe, dat inmiddels meermaals empirisch bewezen is.
De kwetsbare oudere is vervolgens gebaat bij een stevige structuur die beschermt
tegen stressvolle invloeden. Dit kan letterlijk een veilige woning zijn, maar ook meer figuurlijk een structurerende dagindeling en een adequate mantelzorger bij beginnende dementie.
Het is de grootste uitdaging voor de gezondheidszorg om effectieve
en doelmatige behandelingen voor de snel groeiende groep kwetsbare ouderen te ontwikkelen. Richtlijnen houden nu geen rekening met kwetsbaarheid of het hebben van meerdere aandoeningen, wat hun toepasbaarheid in de laatste levensfase sterk beperkt. Onze geriatrische
werkwijze is juist wel aangepast aan de biopsychosociale interacties en houdt rekening met het totaal van beperkingen. Innovatie en onderzoek voor kwetsbare ouderen staat daarbij hoog in ons vaandel, omdat hier nog veel winst te halen is en het onderzoek
naar kwetsbaaheid nog maar in de kinderschoenen staat.
ZELF LEREN STUREN, EN ALS GERIATER GIDSEN EN LOODSEN
We kunnen samen nog veel beter oud worden. Hulpverleners kunnen meer doen om ouderen actief te houden en generalisme
zou meer centraal moeten staan in de tweedelijns zorg. De oudere heeft meerdere aandoeningen en voor de beste keuze is een overzicht op het geheel absoluut noodzakelijk. Daar dragen wij in beloangrijke mate aan bij.
Ouderen kunnen voorts nog veel beter
zelf regie leren voeren over de doelen die ze met medische interventies willen en kunnen bereiken.
Ik prijs mij zeer gelukkig dat ik als geriater, met een afdeling geriatrie vol toegewijde en goed opgeleide professionals, ouderen daarin
mag gidsen en loodsen.